Cây rau dền cơm

Rau dền là một loại rau phổ biến trong ẩm thực Việt Nam, thuộc họ Dền. Mỗi người nội trợ đều quen thuộc với sự đa dạng của rau dền, bao gồm dền cơm (hay còn gọi là dền xanh), dền đỏ (hay dền tía), dền gai, và nhiều loại khác. Tất cả những loại rau Dền này đều được biết đến với khả năng chữa bệnh. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá đặc điểm, công dụng, và cách trồng, chăm sóc của rau dền cơm nhé.

Đặc điểm của cây dền cơm

Cây dền cơm, được biết đến với tên khoa học Amaranthus viridis L., thuộc họ rau Dennen (Amaranthaceae), còn được gọi là Dennen xanh, Dennen trắng, Dennen đất, và nhiều tên khác. Đây là một loại cây thân thảo, thân màu xanh, mọng nước, với chiều cao trung bình khoảng 40 – 60cm, có những cây lớn có thể cao tới 80cm. Thân cây có đường kính khoảng 5mm, có thể mọc đứng hoặc nằm, thường có một nhánh to từ gốc, cong, không lông, không gai.

Lá của dền cơm có dạng lá đơn, màu xanh, có hình xoan tròn dài hoặc có thể hình bánh bò. Kích thước lá dao động từ 3 – 6cm chiều dài và 1,5 – 3cm chiều rộng. Lá có đầu lá tù hoặc có khi lõm, không có lông, và cuống lá có thể dài tới 10cm. Mép lá nhẵn, có khoảng 7 – 8 gân lá rõ ràng và hơi cong. Mặt trên và dưới lá mịn với những chấm mờ.

Hoa của dền cơm mọc thành chùm tụ tán, có thể ở ngọn hoặc ở nách lá. Chùm hoa dài khoảng 2,5 – 12cm và rộng khoảng 2 – 5mm. Hoa không cuống, nhỏ, màu xanh lá cây, hình như một tiểu cầu hoặc hợp thành 1 gié. Mỗi hoa có 3 lá đài, dài khoảng 3mm, hình mũi mác, và có 3 nhị với 2 – 3 đầu nhụy. Điều đặc biệt là hoa đực và hoa cái cùng xuất hiện trên cùng một cây, hoà quyện với nhau.

Quả của dền cơm là loại quả bế, nhăn, hình trứng, với phần trên cùng chia thành 3 mảnh. Bên trong quả có hạt màu nâu đen, bóng, với kích thước lên tới 1mm. Cây có bộ rễ mạnh mẽ, ăn sâu và chặt chẽ vào đất để hút chất dinh dưỡng và nước, duy trì sự sống cho cây.

Cây dền cơm có thể phân biệt dễ dàng với các loại dền khác. Lá của nó màu xanh, kích thước nhỏ, và trên ngọn cây có hoa giống như hạt cơm. Trong quá trình thu hoạch, những hạt này rơi ra một cách dễ dàng. So với dền đỏ (hoặc dền tía) có lá và thân màu tía, với kích thước lá lớn hơn so với dền cơm. Còn dền gai, toàn thân nó mang những gai nhọn.

Tác dụng của cây dền cơm

Hạt của rau dền cơm mang hương vị ngọt, tính hàn, và có tác dụng thanh nhiệt khu thấp, thu liễm, chỉ tả, ích khí, cũng như mát gan và giúp làm sáng mắt. Cây này được sử dụng trong điều trị lỵ trực trùng, viêm trường vị cấp và mạn tính, cũng như trong việc đối phó với rắn độc cắn. Nếu sử dụng ngoài, người ta có thể lấy rễ tươi, giã nát và chiết nước uống, hoặc sử dụng bã đắp.

Tại Ấn Độ, lá của rau dền cơm được sử dụng để chữa trị vết cháy từ bò cạp và toàn bộ cây được dùng để đối phó với cắn của rắn. Ở Nepal, lá non của rau dền cơm được nấu chín và ăn đều đặn để điều trị tiêu chảy; còn rễ được giã nát để làm cho phân trở nên mềm hơn. Tại Nam Mỹ và Trung Mỹ, lá của rau dền cơm được coi là một loại thuốc lợi tiểu và lợi sữa, thường được sử dụng dưới dạng thuốc hãm và làm dịu.

Ở châu Phi, lá của rau dền cơm được sử dụng như một biện pháp giảm sốt và thuốc đắp để giảm viêm, trị nhọt và áp xe. Tại Nigeria, cộng đồng địa phương sử dụng lá rau dền cơm để điều trị một số tình trạng rối loạn tâm thần.

Ngoài ra, rau dền cơm còn được sử dụng làm nguyên liệu cho các món xào và luộc, mang lại hương vị ngon miệng và có tác dụng dưỡng sinh. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm dân gian, nên tránh kết hợp ăn rau dền cơm với tiết canh (lợn, vịt), vì việc ăn chung có thể gây ra tình trạng ỉa chảy.

Cách trồng và chăm sóc cây rau dền cơm

• Cách trồng cây

Rau dền cơm thích hợp với việc trồng trong đất giàu mùn, có độ ẩm cao. Nếu bạn có vườn, bạn có thể trồng rau dền cơm trực tiếp tại đó hoặc sử dụng thùng xốp để tạo môi trường trồng. Để đạt hiệu suất tốt khi mới trồng, quá trình chuẩn bị đất là quan trọng. Bạn nên bón phân hữu cơ và phân hàn the công nghiệp vào đất, sau đó phơi đất nơi trời để loại bỏ vi khuẩn nấm và để phân hữu cơ thấm đều vào từng phần đất.

Nếu bạn muốn sử dụng phương pháp trồng bằng thân cây, hãy tìm những thân cây già của rau dền cơm, sau khi ăn xong bạn có thể cắt bỏ phần già và đem giâm chúng vào đất ẩm. Lưu ý rằng đất ẩm cần được bón thêm các loại phân hữu cơ và tro trấu mục để giúp cành rau dền cơm nhanh chóng phát triển rễ.

Ngoài ra, bạn cũng có thể trồng rau dền cơm bằng cách gieo hạt. Bạn đặt hạt rau dền cơm vào nước ấm và cát ẩm, để chúng ủ ít nhất 1 ngày cho đến khi vỏ hạt nứt. Sau đó, bạn đưa hạt vào đất đã chuẩn bị, tưới nước nhẹ và bón lót SOP cùng phân hữu cơ hoai mục.

• Chăm sóc cây

Rau dền cơm thích nước, vì vậy việc tưới nước hàng ngày là quan trọng. Cần tưới nước hai lần mỗi ngày, với mỗi lần sử dụng một lượng nhỏ để đảm bảo đất duy trì độ ẩm mà không gây ngập úng. Trong trường hợp hộp xốp trồng dền cơm có quá nhiều bóng râm, cần di chuyển cây đến vị trí có ánh sáng đầy đủ để lá cây có thể tiến hành quá trình quang hợp và tổng hợp dinh dưỡng.

Vì dền cơm là loại cây ngắn ngày và có nhiều đợt trồng, việc bón thúc đều đặn là quan trọng. Mỗi lần bón nên sử dụng một lượng nhỏ để khuyến khích lá mới phát triển đúng thời điểm cho việc thu hoạch. Để cây phát triển mạnh mẽ, bạn có thể áp dụng hỗn hợp phân bón hữu cơ axit humic khi tưới nước, giúp rau dennen cơm có lá to đều và tạo nên một cây khỏe mạnh.