Tuy là loại rau mọc dại nhưng cây rau Dớn lại có công dụng rất tốt mà ít người biết đến, thậm chí nhiều người còn không biết đây là loại rau có thể ăn được. Loại rau này rất quen thuộc và đã gắn bó với người dân vùng núi từ bao đời đời nay. Tuy có rất nhiều loại rau xanh nhưng rau dớn cũng không thể thiếu trong bữa ăn hàng ngày bởi cây còn công dụng chữa bệnh rất tốt.
I. Tổng quan về cây rau Dớn
- Tên thường gọi: Cây rau dớn
- Tên gọi khác: Dớn rừng, Dớn nhọn, Thái quyết…
- Tên khoa học: Diplazium esculentum
- Họ thực vật: Cây thuộc họ Dớn (Athyriaceae)
- Nơi sống: Cây rau dớn thường mọc hoang ở những nơi đất ẩm mát cạnh bờ suối, bờ mương, ven đồi, ven ruộng ở khu vực miền núi.
- Phân bố: Cây được tìm thấy ở ở các vùng, dưới tán rừng thưa ở độ cao 2.300m so với mực nước biển, từ Nhật Bản, Đài loan, Ấn Độ, Thái Lan, Lào, Việt Nam, Campuchia, Malaisia, Indonesia, Philippines, Singapore.. đến Việt Nam. Tại đây, rau dớn phân bố rộng rãi khắp các tỉnh miền núi như Lào Cai, Lai Châu, Hà Giang, Tuyên Quang, Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Sơn La, Hòa Bình, Thanh Hóa và một số tỉnh Tây Nguyên: Quảng Nam, Quảng Ngãi, Khánh Hòa…
- Tuổi thọ: Cây rau dớn sống rất lâu năm, khi thân cây già chết đi thì cây non mọc lên thay thế bởi bộ rễ ăn rất xa, rễ mọc đến đâu là thân cây mọc lên từ đó.
- Hoa và quả: Cây rau dớn thường không có hoa và quả, bộ phận dùng để làm thức ăn là thân mầm non của cây.
II. Đặc điểm của cây rau Dớn
- Hình dáng bên ngoài: Rau dớn là cây thân thảo thường mọc trải rộng thành khóm, thân mềm, màu xanh, thân cây non mới nhú lên thường mọng nước, khi bẻ gãy thân ra có chất nhầy không màu rất trơn. Cây già thân cứng hơn, không có nhầy, rễ cây màu đen mọc trải rộng thành mảng trên mặt đất.
- Kích thước: Cây trưởng thành cao từ 0,5 – 0,8m, những nơi đất ẩm ven suối hay có phù sa bồi đắp cây có thể cao hơn 1 mét.
- Lá: Lá cây rau dớn là dạng lá kép lông chim hình mũi giáo nhọn và hẹp, các lá kép thường mọc sole hình vảy thô ráp và không có cuống mà đính hẳn vào cuống chính. Lá chỉ phân bố khoảng một nửa thân cây từ 35 – 45 cm, bề rộng từ 20 – 25 cm màu xanh đậm trên thân cây già, búp non và búp bánh tẻ màu xanh lục.
- Mùa thu hoạch rau dớn: là từ tháng ba đến tháng 9, thường thu hái những búp non mập và búp bánh tẻ. Các tháng mùa đông lạnh cây thường đi vào giai đoạn ngủ, nếu có lên mầm thì cũng rất ít.
III. Tác dụng của cây rau Dớn
1. Tác dụng trong ẩm thực
Rau dớn là loài duy nhất trong ngành Dương xỉ có thể dùng được trong ẩm thực và làm dược liệu, các loài khác thường có độc tố nên hầu như không dùng.
Trong nền ẩm thực thì rau dớn được coi như là món đặc sản của rừng núi mà được rất nhiều nhà hàng, khách sạn, tiệm ăn dùng làm thực đơn chính trong các món rau xanh. Khi nhặt rau nên vặt lấy lá và đoạn ngọn khoảng 5 – 7cm hoặc bẻ thấy giòn là dùng để ăn được, nếu dai tức là già vứt bỏ.
Rau dớn có thể chế biến thành nhiều món như: rau dớn luộc, dớn xào thịt lợn hoặc thịt bò, dớn nộm,… có thể phối trộn thêm một số loại củ, quả màu đỏ hay trắng để món ăn thêm phần hấp dẫn.
2. Tác dụng phòng, chữa bệnh
Theo đông y, rau dớn có vị ngọt, tính mát có công dụng giải độc, lợi tiểu, nhuận tràng và giúp thông huyết rất tốt. Ngoài ra, rễ cây còn được dùng khá phổ biến để chữa bệnh như cảm, ho, viêm họng..
IV. Cách trồng và chăm sóc cây rau Dớn
1. Cách trồng cây
Cây rau dớn thường ưa sống ở nơi ẩm mát gần nước nên rất dễ trồng, cây được nhân giống duy nhất bằng cách tách mầm. Chọn những khóm cây mẹ khỏe mạnh, không sâu bệnh để tách, khi tách phải dùng dao sắc cắt không để dập nát bộ rễ.
Sau khi tách phải được ươm bầu cho khỏe mạnh rồi mới trồng nơi thích hợp. Có thể dùng bầu để ươm hoặc ươm ở trí ẩm mát trong sân vườn đều được.
Trồng cây rau dớn cũng không cần phải quá cầu kỳ về công làm đất và phân bón bởi bản chất của cây là mọc hoang dại, có mưa rào cây sẽ tốt và đâm nhiều chồi mầm bởi có lượng đạm khá cao trong đó.
Có thể trồng cây rau dớn vào hầu hết các mùa trong năm, mùa khô, mùa mưa hay thời tiết lạnh cũng trồng được nhưng cây thường ngủ im không sinh trưởng mà cũng không chết đợi đến mùa xuân cây sẽ nảy lộc.
Đất trồng rau dớn nên chọn khu vực đất vừa ẩm, vừa tơi xốp, đất thịt hoặc đất pha cát đều được. Nên làm luống để dễ chăm sóc, vun tưới, vun đất nhiều sẽ nảy nhiều mầm hơn.
2. Cách chăm sóc
Tưới nước thường xuyên bởi cây rất ưa ẩm, nếu trồng gần nguồn nước thì việc tưới hạn chế bớt đi.
Thường xuyên nhổ cỏ, bón phân vào gốc, bón ít một rồi vun đất lấp phân đi để rễ hấp thụ dần.
Theo dõi sát sao nếu có sâu bệnh thì dùng biện pháp thủ công hoặc dùng thuốc BVTV khi không kiểm soát được sâu bệnh.
Nên bón phân chia làm 3 lần trong năm tương ứng với 3 tháng đầu, 3 tháng giữa và 3 tháng tiếp theo, 3 tháng cuối cùng thường vào mùa đông cây vào giai đoạn nghỉ nên không bón phân.
Có rất nhiều loại phân bón như: NPK 10-5-5-9, NPK 16-16-16… hoặc phân chuồng luôn là sự lựa chọn tốt nhất của nhà nông. Dùng loại phân này phải được ủ hoai mục từ 4-6 tháng bằng men Trichoderma rồi mới bón cho cây trồng. Bón mỗi gốc từ 2 – 3kg phân, cây nhỏ bón ít, cây to bón tăng lên.
Trên đây là những thông tin về đặc điểm, công dụng và cách trồng, chăm sóc cây, nó khá hữu ích đối với những người chưa biết về loài cây này. Công dụng của nó cũng rất tuyệt vời, đối với khu vực thành phố, đất chật người đông có thể trồng nay bằng thùng xốp nhé. Bạn sẽ cảm thấy rất tuyệt vời khi được ăn loại rau sạch mà mình tự tay trồng.
